Gündem

Mahkeme Çeşitleri 2024 Mahkeme Türleri ve Görevleri Neler?

Ülkemizde görülen davaların çeşitlerine göre işlem yapan mahkeme çeşitleri vardır. Yargı sürecinin yürütüldüğü bu mahkeme türleri de kendi içinde farklı dallara ayrılır. Peki hangi mahkeme hangi davalara bakıyor şimdi öğrenelim.

Davaların sınıflandırılması alınacak kararların kolaylaşması ve adaleti sağlamada netlik için konularına ve derecelerine göre mahkemeler birbirinden ayrılmıştır.

Türkiye’de adliyedeki bu çeşitli mahkemeler 4 ayrı ana kola ayrılmıştır;

  1. Adli Mahkemeler,
  2. İdari Mahkemeler,
  3. Askeri Yargı Mahkemeleri, (KALDIRILDI)
  4. Yüksek Mahkemeler

Kaç tane mahkeme çeşidi vardır? Sorusuna yukarıdaki farklı mahkeme çeşitlerini sayabilir ve genel olarak 4 mahkeme çeşidi vardır diyebiliriz. Ancak görülecek olan her mahkeme için dava türünün farklılaştığı bu adli kurumların görevlerini de tek tek farklı ele alan mahkeme türleri bulunmaktadır.

Mahkeme Çeşitleri ve Görevleri Nelerdir?

türkiyedeki mahkemelerin 4 ana kola ayrıldığını söylemiştik. Bu ana mahkemelerden adli yargı mahkemeleri vatandaşların hukuk ve ceza işleri ile ilgilenmektedir.

Hukuk ve ceza mahkemeleride kendi içinde çok farklı dallarda hizmet vermektedir. Suçun ve sahip olunan hakların çeşitliliği mahkemeleri de türlerine göre farklılaştırmıştır.

Bunun haricinde idari mahkemelerde vergi, istinaf ve idare konuları ile ilgili mahkeme türlerini incelemektedir. Askeri mahkemeler askerlerin işlediği suçlarla ilgilenirken, yüksek mahkemeler alt derece mahkemelerde yaşanan sorunları çözüme kavuşturmaya çalışan mahkemeler olarak tanımlanabilir.

1-) Adli Yargı Mahkemeleri

Hangi hukuk anlaşmazlığına hangi mahkemenin bakacağına karar veren adli mahkemeler konularına göre ikiye ayrılmaktadır.

A-) Hukuk Mahkemeleri

Ceza içermeyen özel ve tüzel kişilerin anlaşmazlıklarını çözüme kavuşturan mahkeme türleridir. Boşanma, tüketici hakları, icra ve iflas gibi bazı konulara bakar ve burada da kendi arasında farklı mahkeme türlerine ayrılırlar. Bunlar;

  • Asliye Hukuk Mahkemeleri: Genel yetkili mahkemeler olarak tanımlanmaktadır. Çünkü bir mahkeme için sulh mahkemeleri bakacaktır diye bir tanımlama yapılmamışsa özel anlaşmazlıklarda adaleti sağlamakla görevli mahkemelerdir.
  • Sulh Hukuk Mahkemeleri: Özel olarak tanımlanan kişiler arasındaki anlaşmazlıkları çözen mahkemelerdir.
  • Uzmanlık Mahkemeleri: Özel görevli mahkemeler olarak da tanımlanmaktadır. Bu mahkemelerde kendi arasında 7 farklı kola ayrılmaktadır.

Uzmanlık mahkemeleri özel konuları inceler ve kendi dalında uzmanlaşmış mahkeme türleridir. Bunlar;

  1. Aile Mahkemeleri: Kadına şiddet, boşanma, vesayet ve evlat edinme gibi ailevi konuları çözüme kavuşturan uzmanlık mahkeme türüdür.
  2. Ticaret Mahkemeleri: Eğer bir ilde ticaret mahkemesi bulunmuyorsa bu davalar asliye hukuk mahkemeleri tarafından görülür. Anlaşılacağı üzere ticaret ile ilgili mahkemelerde adaleti sağlamakla yükümlüdür.
  3. Tüketici Mahkemeleri: Alıcı ve satıcı arasında ticaretin yapıldığına dair bir belgenin olması durumunda tüketici haklarını korumaya yönelik işlem yapılan mahkeme türüdür.
  4. İş Mahkemeleri: İş ve işveren arasındaki anlaşmazlıkları çözen mahkeme türüdür.
  5. İcra Mahkemeleri: İcra ve iflas işlemlerini kapsayan mahkemelere bakmaktadır. Yine icra dairesinin yaptığı itiraz ve işlemlerin çözümünde de bu mahkemeye başvurulur.
  6. Fikri ve Sinai Hukuk Mahkemeleri: Kişinin basım haklarının ihlal edilmesi halinde başvuracağı mahkeme türüdür. Korsan kitap gibi suç unsurları buna örnek verilebilir.
  7. Kadastro Mahkemeleri: Aile ya da bir başka kişiler arasındaki ev, arsa ve toprak konularının çözüme ulaştırılmasını sağlayan mahkemelerdir.

Bu mahkemeler haricinde adli yargı mahkemelerinin ana kollarından bir taneside ceza mahkemeleridir.

B-) Ceza Mahkemeleri

Adaleti sağlamak adına işlenen suçlara ceza verilmesini sağlayan mahkemelerdir. Tahmin edersiniz ki hırsızlık, dolandırılma, gasp ve diğer adi suçlara bakmaktadır. Ceza mahkemeleri de kendi içinde 3 farklı türe ayrılmaktadır.

  • Asliye Ceza Mahkemesi: Ceza davalarındaki genel mahkemeler olarak tanımlanabilir. Diğer ceza mahkemelerinin bakmadığı bütün mahkemelere asliye ceza mahkemeleri bakmaktadır.
  • Ağır Ceza Mahkemeleri: Kanunlara göre ağır suç olarak tanımlanan işlemlere bakan mahkeme türüdür. Eğer bu suçlara ait bir durumu 18 yaşından küçük birisi işlerse Çocuk ağır ceza mahkemesi ilgilenmektedir.
  • Uzmanlık Ceza Mahkemeleri: Çocuk Mahkemeleri, Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri gibi konu ve derece olarak diğer mahkemelerin kapsamına girmeyen davalara bakan tüm mahkemeler uzman mahkemeleri arasındadır.

2-) İdari Mahkemeler

İdari mahkeme çeşitleri de kendi arasında 3 türe ayrılmaktadır.

  • Bölge İstinaf Mahkemeleri: Mahkemenin istinafa gitmesi halinde bu davaları çözüme ulaştırır. İdare ve vergi mahkemelerini incelemektedir.
  • İdare Mahkemeleri: Vergi ve istinaf mahkemelerinin bakmadığı diğer bütün konular için adaleti sağlayan mahkeme türüdür.
  • Vergi Mahkemeleri: Vergilerin ödenmemesi ya da maddi yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda başvurulan mahkeme türüdür.

3-) Askeri Mahkemeler

Bili olması açısından sizlere bahsedeceğimiz bu mahkeme türü artık ülkemizde bulunmamaktadır. Askeri Mahkemeler, adından da anlaşılacağı üzere askerlerin işlediği suçlar, görev ihlalleri veya anlaşmazlıklar gibi davalara bakan mahkemelerdir.

Bu mahkemeler;

  • İlk Derece Mahkemeleri,
  • Disiplin Mahkemeleri ve
  • Askeri Mahkemeler olarak 3 ayrı dala ayrılır.

Ancak 2017 yılında yapılan anayasa değişikliği ve düzenlemeler askeri mahkemeler kaldırılmıştır. Artık böyle bir mahkeme türü bulunmamaktadır. Bununla birlikte askeri yüksek mahkemelerde lağvedilmiştir.

4-) Yüksek Mahkemeler

  1. Anayasa Mahkemesi,
  2. Danıştay,
  3. Uyuşmazlık Mahkemesi,
  4. Yargıtay ve
  5. Sayıştay olarak farklı alt kategorilere ayrılır.

Burada kişilerin en fazla merak ettiği konu en yüksek adli mahkeme hangisidir sorusudur. Buna verilecek cevap Yargıtay’ın tanımında yatmaktadır. Adli yargı mahkemelerinin yüksek yargı organı Yargıtay’dır.

Hangi Mahkeme Hangi Davaya Bakıyor?

Türkiye Cumhuriyeti hukuk sisteminin ayrıldığı kollar, mahkeme çeşitleri ve bu mahkemelerin türlerinden detaylıca yukarıda bahsettik.

Bu bilgiler ışığında;

  1. Ceza gerektiren davaların Ceza Mahkemeleri tarafından bakıldığı,
  2. Ceza gerektirmeyen anlaşmazlıkların davalarına da Hukuk Mahkemeleri tarafından bakıldığı söylenebilmektedir.

İşveren ve işçi arasındaki anlaşmazlıklarla ilgili davalara, ticaret ile ilgili davalara, icra davalarına, miras, boşanma veya evlat edinme gibi özel davalara Hukuk Mahkemeleri bakmaktadır.

Kaçakçılık, adam yaralama, mala veya cana kasıt gibi daha ciddi suçlara ise farklı değerlendirileceği için Ceza Mahkemeleri tarafından bakılır.

Örnek vermek gerekirse Asliye Hukuk Mahkemeleri hangi davalara bakar sorusuna;

  • Tapu iptal ve tescil davası,
  • El atmanın önlenmesi davası,
  • Geçit veya üst hakkı davası,
  • Haksız işgal ve ecrimisil davası,
  • Zilyetliğin tespiti ve korunmasına ilişkin davalar,
  • Menfi tespit ve istirdat davası,
  • Alacak davası,
  • İtirazın iptali davası
  • Kamulaştırmasız el atma davası
  • Kamulaştırma nedeniyle tescil ve bedel davası,
  • Ad ve soyad değişikliği ile nüfus kaydının düzeltilmesine dair diğer her türlü dava,
  • Tapuya şerh verilmesi veya şerhin kaldırılması davası,
  • Maddi manevi tazminat davası,
  • Mirastan mal kaçırma davası,
  • Soy bağının Düzeltilmesi ve babalık davası,
  • Mirasta tenkis davası,
  • Vasiyetnamenin iptali davası,
  • Miras sözleşmesinin iptali,
  • Mirasçılıktan çıkarma veya çıkarmanın iptali davası
  • Derneğin feshi veya genel kurulun iptali davası,
  • Vakıflarla ilgili davalar’a bakmaktadır.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu